Kayıp, Yas ve Ayrılık

Kayıp sadece ölümle yaşanılmaz. Ölüm kadar ayrılıklar, boşanmalar, iflas, iş veya okul değişikliği, taşınma gibi durumlarda sevdiğiniz birinin ölümüyle karşılaşmışsınız gibi bir acı hissettirerek bir yas süreci oluşturabilir. Bu süreçler oldukça sancılı bir süreçtir ve en az zararla üstesinden gelebilmek önemlidir. Yas ruhsal bir rahatsızlık değildir, doğal ve yaşanılması gereken bir süreçtir. Verilen tepkiler her insan için farklı olsa da birçok insan ortak yas aşamalardan geçmektedir.

Kayıp ve Yas Sürendeki Aşamalar;

1.Hissizlik: Yas sürecinin ilk evredir. Sevilen, değer verilen kişinin ölümü veya ayrılığı yeni yaşanmıştır. Kişi yaşadığı durumu anlamakta ve idrak etmekte zorlandığı için tepki gösteremez, şok halindedir.

2.İnkar: Kişi yaşadığı ölümü veya ayrılığı kabul etmekte güçlük çeker ve inkar eder. Sanki o kişi ölmemiş, kaybedilmemiş, hala hayattaymış veya hala birliktelermiş gibi düşünerek davranır.

3.Öfke: Yaşanılan kaybın ardından sanki hala yapılabilecek bir şey varda yapılmamış gibi düşünebilir. Kişi hem kendine, hem de kaybettiği kişiye öfke duyar. Örneğin; ölen birinin ardından ’’beni neden bırakıp gittin’’ denilebilir.

4.Çaresizlik: Bu evrede kaybı yaşayan kişi olan durumun artık farkındadır ve elinden artık hiçbir şey gelmeyeceğini düşünür, kendini çaresizlik içinde bulur.

5.Kabulleniş: Kişi bu evrede kaybı kabullenmiştir. Bundan sonra hayatına nasıl devam edeceğini düşünür, kendine yeni bir yol çizmeye başlar.

Yaşanılan kayıp ve yas süreci herkes için farklı ve kişisel bir süreçtir. Bu da belirti şekil ve düzeylerinde farklılar yaşatsa da ortak noktalarda olabilmektedir. Belirtilerdeki ortak noktaların bazıları ise şunlar olabilmektedir;

Duygusal Belirtileri: Kişi acı dolu, çaresiz, umutsuz, mutsuz, öfkeli ve suçlayıcı bir yas sürecindedir.

Bilişsel Belirtileri: Odaklanma problemi, unutkan olma, yoğun olumsuz düşünceler.

Fiziksel Belirtileri: Ağrılar, baş dönmeleri, mide bulantıları iştah azalması veya aşırı yeme, yorgunluk ve bitkinlik hissi, nefes almada güçlük.

Davranışsal Belirtileri: Bazı kişiler yaşadığı acıdan dolayı içine kapanarak, yalnız kalmaya yönelebilir. Bazı kişiler ise hiç yalnız kalmayarak yasla yüzleşmek istemez. Kaybı anımsatan her şeyden uzaklaşmak ve onlardan kaçmak isterler.

Patolojik Yas

Sağlıklı bir yas sürecinde bu evreler yerinde ve yeterince yaşanılabilir. Ancak bu gibi yas sonrası oluşan duygusal, bilişsel, fiziksel ve davranışsal belirtilerin, kaybın üstünden 6-12 ay civarı bir süre geçmesine rağmen hala ilk günkü kadar belirgin olması patolojik yasın olduğunu göstermektedir. Patolojik yasta, inkar ve üzüntü evresinde takılma vardır ve kişi bu süreçlerin içinden çıkamaz hale gelir. Kişinin ağır depresyon, kendine zarar verme, intihar gibi olumsuz durumları yaşanabilir.

Sağlıklı Bir Yas Süreci İçin Neler Yapılabilir?

• Kişinin anlaşıldığını hissettiği, değer verdiği, kaybı ortak olarak yaşadığı kişilerle geçireceği zamanlar oluşturulabilir.
• Kişinin duygularını bastırıp bir anda kabullenmesini beklemek yerine duygularını paylaşmasına, yaşamasına ve dışa vurmasına fırsat verilmelidir.
• Sağlıklı beslenmesine, uygu saatlerine önem verilmelidir.
• Madde kullanımına yönelmesi durumunda önleyici tutum sergilenmelidir.
• Taşınma, iş değiştirme, çocuk yapma, ilişki kurma gibi ani ve önemli değişikliklerin ertelenmesi önerilebilir.
• Yas sürecini atlatmada takılmalar veya zorlanmalar olduğu durumda profesyonel bir desteğe başlanması önemlidir.